چهار بُنیچه
دانشنامه جهان اسلام نویسنده : بنیاد دائرة المعارف اسلامی
چهار بُنیچه ، دستهاى از ایل قدیمى جاكى. ایل جاكى از ایلهاى لر ناحیه كهگیلویه بود و به دو دسته چهاربنیچه و لیراوى تقسیم میشد.دسته چهاربنیچه مركّب از طوایف بویراحمدى، چُرام/ چِرام، دشمنزیارى و نوئى بود و دسته لیراوى به دو شعبه تقسیم میشد: لیراوىِ كوه، مركّب از تیرههاى بهمئى، طیبى، شیرعالى و یوسفى؛ و لیراوىِ دشت، مركّب از تیرههاى بابوئى و آقاجرى (فسائى، ج 2، ص 1479، 1490؛ باور، ص 86ـ87).
این طوایف قسمتهایى از ناحیه كهگیلویه را تصاحب نمودند و در آن ماندگار شدند، كه به نام آنها نامیده میشود (فسائى، ج 2، ص 1479). طوایف بویراحمدى، چرام، دشمنزیارى، بهمئى و طیبى هنوز هم در كهگیلویه و بویراحمد وجود دارند و امروزه، پنج ایل بزرگ این ناحیهاند.
نوئیها در طول تاریخ وحدت و قدرت و تمركز خود را از دست دادند (رجوع کنید به ادامه مقاله) و در ایلات دشمنزیارى و بویراحمدى ادغام و به نام آنها مشهور شدند، مثل نوئیهاى دشمنزیارى و نوئیهاى بویراحمدى (كشاورز، ص 25ـ27، 29).
ایل نوئى یكى از ایلات مقتدر و ثروتمند كهگیلویه بود و كلانتر آن اغلب بر دیگر قسمتهاى چهاربنیچه و حتى بر كل ایل جاكى كلانترى میكرد. در اواخر دوره زندیه، هادیخان نوئى كلانتر ایل نوئى بود و در 1048 فرزند او، محمدشفیع خان، كلانتر ایل شد و از 1240 تا 1248 كلانتر و ضابط تمام چهاربنیچه بود. پس از او فرزندش عباسخان نوئى و پس از عباسخان، برادرش محمدباقرخان كلانتر شد و بناى سرپیچى گذاشت و در 1266 در قلعهپیلى، مركز خانهاى نوئى، كشته شد. پس از او آقاخان، برادرزاده محمدشفیع خان، كلانتر ایل نوئى شد و از همان زمان اهمیت ایل نوئى رو به ضعف گذاشت و خداكرم خان بویراحمدى قلعه مستحكم پیلى را تصرف كرد. پس از آن بقیه ایل نوئى متفرق گشتند و بین بویراحمدیها و دشمنزیاریها پخش شدند و سلسله خانهاى نوئى منقرض گشت (فسائى، ج 2، ص 1489؛ باور، ص 108ـ109).
در اواخر قرن سیزدهم، تیرههاى ایل نوئى اینها بودند: پاپى، جلاله/جلابى، دره موردى/ درمورى، دلاورى، زنگنه، زیلوئى، شیخ تیراوگان/ شیخ اركان، شیخ هابیل، محمودشاهى و مهوینى (فسائى، همانجا؛ باور، ص 109).
نوئیهاى دشمنزیارى در 1347ش حدود شصت خانوار بودند كه در دو آبادى قلعهگل و عمارات سكونت داشتند. آنها دو دهه یا دو تیره، به نامهاى دهه ناصرى و دهه محمدى، داشتند (كشاورز، همان جاها).
منابع:
(1) محمود باور، كوهگیلویه و ایلات آن، گچساران 1324ش؛
(2) حسنبن حسن فسائى، فارسنامه ناصرى، چاپ منصور رستگار فسائى، تهران 1367ش؛
(3) هوشنگ كشاورز، بررسى اجتماعى و اقتصادى دشمنزیارى، در مجموعه مونوگرافیها، قسمت 2، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعى، 1347ش.
ضرغام اباد کهگیلویه و بویراحمد ...
ما را در سایت ضرغام اباد کهگیلویه و بویراحمد دنبال می کنید
برچسب : نویسنده : zargamabado بازدید : 73 تاريخ : دوشنبه 25 بهمن 1400 ساعت: 2:11